Anonim Şirketler Yönetim Kurulu ve Genel Kurul Toplanması
Anonim şirket; sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından sadece şirket tüzel kişiliğinin sorumlu olduğu, pay sahipleri açısından sınırlı sorumluluk ilkesinin benimsendiği kanunen yasaklanmış her türlü amaç ve konu için kurulabilen şirkettir. Anonim şirketlerde yönetim kurulu ve genel kurul olmak üzere iki zorunlu organ vardır. Bu organlar gerçek ve tüzel kişilerden oluşabilir.
YÖNETİM KURULU TOPLANMASI
Anonim şirketler yönetim kurulu tarafından temsil ve idare olunur. Yönetim kurulu esas sözleşme ile atanan veya genel kurul tarafından seçilen bir veya daha fazla kişiden oluşabilir. Yönetim kurulu her yıl üyeleri arasından bir başkan ve bulunmadığı zamanlarda ona vekâlet etmek üzere bir başkan vekili seçer.
1-Toplantı Çağrısı Yönetim kurulunun toplanmasında zorluklar yaşanmaması için kanunda toplantıya çağrı usulü düzenlenmemiştir. Fakat esas sözleşmede buna ilişin düzenlemeler yer alabilir. Öncelikle yönetim kurulunu toplantıya başkan, yokluğunda ise vekili çağırır. Üyelerden herhangi biri de başkandan yönetim kurulunu toplantıya çağırmasını yazılı olarak talep edebilir. Yönetim kurulu üyelerinin başkandan yazılı olarak toplantı talebine rağmen toplantıya çağrı yapılmaz ise ilgili üye mahkemeye başvurarak toplantının yapılmasını talep etme hakkı vardır. Toplantı fiziki veya elektronik ortamda yapılabilir. Toplantı çağrısı ile toplantı günü arasında tüm üyelerin toplantıda hazır bulunabileceği ve toplantı için hazırlık çalışmalarını yapabileceği kadar bir süre bulunmalıdır. Yönetim kurulunu toplantıya çağıran başkan veya vekili gündemi belirlemeli ve toplantı çağrısında üyelere bildirmelidir. Üyelerin toplantılara hazırlıklı gelmeleri ve toplantının verimli bir biçimde yürütülebilmesi için gündem önceden belirli olsa da toplantıya katılan üyeler istedikleri konuların gündeme alınmasını talep edebilirler.
Yönetim kurulu toplantı yapmaksızın da karar alabilirler. TTK madde 390/4’te düzenlenmiştir. Üyelerden hiçbiri toplantı yapılması isteminde bulunmadığı takdirde, yönetim kurulu kararları, kurul üyelerinden birinin belirli bir konuda yaptığı, karar şeklinde yazılmış önerisine, en az üye tam sayısının çoğunluğunun yazılı onayı alınmak suretiyle de verilebilir. Aynı önerinin tüm yönetim kurulu üyelerine yapılmış olması bu yolla alınacak kararın geçerlilik şartıdır.
2-Toplantı ve Karar Yetersayıları
Yönetim kurulu toplantılarında alınan kararların geçerli olabilmesi için, bu kararlar Kanunda öngörülen toplantı ve karar yetersayılarına uygun olarak alınmalıdır. TTK’nın 390. maddesinin birinci fıkrasına göre, esas sözleşmede aksine ağırlaştırıcı bir hüküm yok ise kurulu üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır ve kararlarını toplantıda hazır bulunan üyelerin çoğunluğu ile alır. Yönetim kurulu üyeleri birbirlerini temsilen oy veremeyecekleri gibi toplantılara vekil aracılığı ile de katılamazlar. Oylar eşit olduğu takdirde o konu gelecek toplantıya bırakılır. İkinci toplantıda da eşitlik olursa söz konusu öneri reddedilmiş sayılır.
GENEL KURUL TOPLANMASI
Genel kurul bir yandan şirket işlerine ilişkin kararların alındığı diğer yandan da pay sahiplerinin haklarını kullandığı zorunlu organdır. Genel kurula katılması zorunlu olanlar; murahhas üyeler, en az bir yönetim kurulu üyesi, denetçi ve bakanlık izni ile kurulan anonim şirketlerde bakanlık temsilcisidir. Genel kurul kanunda ve esas sözleşmede açıkça öngörülmüş bulunan hallerde karar alır. Genel kurul olağan ve olağanüstü toplanır. Genel kurul toplantılarında istisnalar dışında “gündeme bağlılık ilkesi” geçerlidir. Buna göre toplantıda görüşülmesi gereken konular önceden tespit edilmeli ve çağrı mektupları ile pay sahipleri bilgilendirilmelidir.
1.Olağan Genel Kurul Toplantısı
Olağan genel kurul toplantısı her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ya içinde yapılır. bu toplantıların gündemi de kanunda düzenlenmiştir. Esas sözleşmede aksi kararlaştırılmamış ise şirket merkezinde toplanılır.
2.Olağanüstü Genel Kurul toplantısı
Şirket için lüzumu halinde veya zorunlu ve ivedi sebepler çıktığı takdirde yapılan ve gündemini toplantı yapılmasını gerektiren sebeplerin oluşturduğu olağan genel kurul dışındaki toplantılardır. Olağanüstü genel kurul toplantılarında da gündeme bağlılık ilkesi geçerlidir. Fakat gündemi toplanma amacı doğrultusunda değişebilir.
3.Çağrısız Genel Kurul Toplantısı
TTK madde 416 da düzenlenmiştir. Bütün pay sahipleri veya temsilcileri, aralarından biri itirazda bulunmadığı takdirde, genel kurula katılmaya ve genel kurul toplantılarının yapılmasına ilişkin hükümler saklı kalmak şartıyla, çağrıya ilişkin usule uyulmaksızın, genel kurul olarak toplanabilir ve bu toplantı nisabı var olduğu sürece karar alabilirler. Gündeme oy birliği ile madde eklenebilir.
Çağrı Şekli: Genel kurul, esas sözleşmede gösterilen şekilde, şirketin internet sitesinde ve Türkiye Ticaret Sicil Gazetesinde yayımlanan ilan ile çağırılır. Bu çağrı ve ilan toplantı günleri hariç olmak üzere iki hafta önceden yapılır. Esas sözleşmedeki çağrı şartlarına uyulmadan yapılan çağrı iptal sebebidir. Çağrıyı kanunda belirtilen özel düzenlemeler dışındayönetim kurulu yapar.
TTK’ nın 411. maddesine göre sermayenin en az onda birini, halka açık şirketlerde yirmide birini oluşturan pay sahipleri(azlık) gerektirici sebepleri ve gündemi belirterek yönetim kurulundan genel kurulu toplantıya çağırmasını isteyebilir. Yönetim kurulu çağrıyı kabul ederse en geç 45 gün içinde toplantı yapılacak şekilde genel kurulu çağırır. Aksi halde çağrı istem sahipleri tarafından yapılır. TTK madde 412 hükmü ile pay sahipleri genel kuruldan çağrı veya gündeme madde eklenmesini isteyip yedi iş günü içinde olumlu cevap alamadığı takdirde şirketin genel merkezinin bulunduğu asliye ticaret mahkemesinden genel kurulun toplantıya çağrılabilir. Mahkeme toplantıya gerek görürse ve gündemi düzenlemek için şirkete kayyım atayabilir.
Toplantı ve Karar Yetersayıları: Genel kurul, bu kanunda ve esas sözleşmede, aksine daha ağır nisap öngörülmemiş ise sermayenin en az dörtte birini karşılayan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin varlığıyla toplanır ve bu nisabın toplantı süresince korunması şarttır. İlk toplantıda istenilen nisaba ulaşılamadığı takdirde ikinci toplantının yapılabilmesi için nisap aranmaz. Genel kurulda kararlar kanun veya esas sözleşmede aksine hüküm yok ise toplantıya katılanların oy çoğunluğu ile alınır.
Türk hukukunda genel kurul toplantılarının yapılmaması açıkça herhangi bir yaptırıma bağlanmamıştır. TTK madde 553 ve 644’e göre anonim şirketlerde TTK m. 530’ da ve 636/2’de uzun bir süre zarfında şirketin gerekli organlarından birisi mevcut değilse ya da genel kurul herhangi bir şekilde toplanamıyorsa ve şirketin durumu mevcut yasal düzenlemelere uygun hale getirilmiyorsa, şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi şirketin feshine karar verir. Böylelikle genel kurul yapılmaması asliye ticaret mahkemesince verilecek “şirketin feshine ilişkin karar verme” hukuki yaptırımına bağlanmıştır. Gerçekten de şirketin feshi, şirket ve şirket ortakları için büyük bir yaptırımdır.
LİMİTED ŞİRKETLER YÖNETİM VE GENEL KURUL TOPLANMASI
Limited şirket iki ve daha fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulup ortakların sorumluluğu, koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlı ve esas sermayesi belirli olan şirkettir. Limited şirketin müdürler ve genel kurul olmak üzere iki zorunlu organı bulunmaktadır.
MÜDÜRLER KURULU TOPLANMASI
Limited şirketler müdürler tarafından temsil edilir ve yönetilir. Şirket sözleşmesi veya genel kurul kararı ile yönetim ve temsil bir veya birden fazla ortağa veya tüm ortaklara ya da üçüncü kişilere verilebilir. En azından bir ortağın, şirketi yönetim hakkının ve temsil yetkisi olmalıdır. Müdür sayısı birden fazla ise müdürler kurulu ortaya çıkacak ve genel kurul tarafından müdürlerden biri başkan olarak seçilir. Birden fazla müdür var ise çoğunluk ile karar alınır eşitlik halinde başkanın oyu üstün sayılır.
GENEL KURUL TOPLANMASI
Limited şirketlerde genel kurul olağan ve olağanüstü olmak üzere iki şekilde toplanır. Olağan genel kurul toplantısı her yıl hesap dönemi sona ermesinden itibaren üç ay içinde yapılır. Kurul toplantı gününden en az 15 gün önce çağrılır. Genel kurul, kanunda düzenlenen özel hükümler dışında müdürler tarafından toplantıya çağırılır. Müdürler, genel kurulu yılda bir kez ve hesap döneminin sona ermesini izleyen üç ay içinde toplantıya çağırmak zorundadırlar. Ayrıca şirket sözleşmesinde öngörülen hallerde veya şirketin menfaatlerinin gerektirdiği durumlarda, her zaman olağanüstü de toplanabilir. Sermayenin onda birini temsil eden ortak veya ortaklar(azlık), toplantının amacını göstermek suretiyle genel kurulun toplantıya çağrılmasını müdürlerden talep edebilirler. Müdürler, bu talebi uygun bir sürede yerine getirmezse teklif sahipleri mahkemeden talep edebilirler. Müdürler kurulunun toplanamaması, mevcut olmaması veya toplantı nisabının oluşmasına imkan bulunmaması durumlarında, mahkemenin izniyle tek bir pay sahibi genel kurulu toplantıya çağırabilir.Kanun veya şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemiş ise, seçim karaları dahil tüm genel kurul kararları, toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğu ile alınır.
ANONİM VE LİMİTED ŞİRKETLERDE GENEL KURUL TOPLANAMAMASI
6102 sayılı TTK m. 409 hükmü anonim şirketlerin, 617’nci maddesi ise limited şirketlerin olağan genel kurul toplantılarının her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapmaları gerektiği hükümlerini içermektedir. Fakat genel kurul toplanamaması için kanunda açıkça bir yaptırım öngörülmemiştir. Fakat bu durumu sakıncaları yok değildir. TTK m. 530 ve 636/2’de uzun bir süre zarfında şirketin gerekli organlarından birisi mevcut değilse ya da genel kurul herhangi bir şekilde toplanamıyorsa ve şirketin durumu mevcut yasal düzenlemelere uygun hale getirilmiyorsa pay sahipleri, şirket alacaklıları veya Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın istemi üzerine şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi yönetim kurulunu da dinleyerek şirketin durumunu kanuna uygun hale getirmesi için bir süre belirler. Bu süre içinde durum düzeltilmezse asliye ticaret mahkemesince verilecek “şirketin feshine ilişkin karar verme” hukuki yaptırımına bağlanmıştır. Bir diğer düzenleme ise TTK m. 553 ve 644. hükümleridir. Bu hükümlere göre anonim şirketlerde yönetim kurulu üyeleri ile limited şirketlerde şirket müdürleri, genel kurulu toplantıya çağırmamalarından dolayı genel kurulun toplantı yapılmamasına sebebiyet verdikleri için, bu hükümler uyarınca, kanundan ve şirket sözleşmesinden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlâl etmeleri nedeni ile ortaya çıkabilecek zararlardan dolayı sorumlu olacaklardır. Oluşan zararların tazmini için şirket, pay sahipleri ve şirket alacaklıları dava açabilecektir. Dava, kusurlarıyla kanundan ya da esas sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmeyerek genel kurulun toplanmamasına pasif eylemleriyle neden olan kurucu, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurlarına karşı açılabilecektir. Türk Ticaret Kanunu’na göre yönetim kurulu üyeleri en çok üç yıl süre ile atanabilirler. Üç yıl sonunda hala genel kurul toplanmamış ise yönetim kurulu ibra edilmemiş olur. Yönetim kurulunun süresi dolduktan sonra aldığı kararlar, yaptığı iş ve işlemler iptal edilebilir. Bu durumda yönetim kurulunun sorumlu olacaktır. Genel kurulun toplantısının yapılmamasının cezai yaptırımları da vardır. Kanuna göre genel kurul toplantı ve müzakere defteri ticari defterlerdir ve TTK m. 562/5-c’ye göre ticari defterlerin mevcut olmaması veya hiçbir kayıt içermemesi ya da TTK‘ya uygun bir şekilde saklanmaması durumunda sorumlular, üç yüz günden az olmamak üzere adli para cezasıyla cezalandırılır. TTK m. 375/1-f’e göre genel kurul toplantı ve müzakere defterini tutması, yıllık faaliyet raporunun ve kurumsal yönetim açıklamasının düzenlenmesi ve genel kurula sunulması, genel kurul toplantılarının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesi yönetim kurulunun devredilemez, vazgeçilemez görev ve yetkileri arasında yer almaktadır. Ticaret şirketlerinin genel kurullarını ya da ortaklar kurullarını yapmamaları durumunda hangi hukuki ya da cezai yaptırımlarla karşılaşılacağı konusunda mevzuatımızda çerçevesi çizilmiş açık bir hüküm mevcut değildir. Fakat hukuki ve cezai yaptırımları olmaması yukarıda açılandığı üzere şirket pay sahipleri ve yöneticilerinin diledikleri şekilde hareket etmeleri anlamına gelmemektedir.
SONUÇ
Ticaret şirketlerinin genel kurullarını ya da ortaklar kurullarını yapmamaları durumunda hangi hukuki ya da cezai yaptırımlarla karşılaşılacağı konusunda mevzuatımızda çerçevesi çizilmiş açık bir hüküm mevcut değildir. Genel kurulların toplanmaması beraberinde ticari, sosyal, hukuki ve daha birçok yönden olumsuzlukları beraberinde getirebilir. Markalaşma yolunda ilerleyen, bilişim teknolojisinin gelişmesi ile birlikte değişen şartlara uyum sağlamaya çalışan şirketler, yatırımları ve aldıkları kararlar sayesinde ticari hayatı doğrudan etkilemektedir. Bu nedenle anonim ve limited ve şirketlerin genel kurullarının herhangi bir sebeple yapılamamasının hukuki yaptırımlardan çok cezai yaptırımlara bağlanma gereksinimi vardır.